Türkiye’de Sahte Bal Krizi Derinleşiyor
Dünya genelinde üretim açısından Çin’den sonra ikinci sırada yer alan Türkiye, yıllık 115 bin ton bal üretimiyle önemli bir pazara sahip. Ancak, son aylarda sektörde “sahte bal” üretiminin artması ciddi bir krize yol açtı. Tarım ve Orman Bakanlığı’na kayıtlı yaklaşık 500 şirketin faaliyet gösterdiği, 9 milyon civarında kovanın bulunduğu ve 100 bin arıcı ailenin geçimini sağladığı bal sektöründe, sahte ürünler hem yurt içi hem de ihracat piyasasında Türkiye’nin imajını zedeliyor.
Sahte Bal Nedir?
Türkiye Arı Yetiştiricileri Merkez Birliği (TAB) Başkanı Ziya Şahin’in ifadelerine göre:
- Taklit Ürün: Arı görmeden, tamamen suni yöntemlerle (çeşitli şeker şurupları kullanılarak) üretilen, içeriğinde yapay bal aroması, renklendirici, tatlandırıcı, glikoz, mısır şurubu ve suni petek bulunan ürün.
- Tağşiş Ürün: Üretim veya depolama sırasında uygunsuzluklar nedeniyle mevzuata uymayan ürünler.
Sahte bal, nişasta bazlı şekerden üretilmiş, enzimlerin manipülasyonu ve kimyasal katkılarla oluşturulan bir madde olarak tanımlanıyor. Şahin, bunların üzerine şunu kaydetti:
“Sahte bal ile mücadele için 2025 yılında Türkiye’de uluslararası bir toplantı yapmaya karar verdik. Sahte bal dediğimiz şey, nişasta bazlı şekerden üretilmiş, enzimleri ile oynanmış, kimyasallar katılarak üretilen bir madde. Burada denetimde bir eksiklik var. Bizim üreticilerimiz bize tepki gösteriyor, ‘Neden bunları önlemiyorsunuz’ diye. Ama bizim bunu denetleme, etiketlere onay verme, vermeme yetkimiz yok. Yolda satılan bala, ‘Bu sahte mi, değil mi?’ diye sorma yetkim bile yok.”
Ankara’da Dev Operasyon
Eylül ayı sonunda, Ankara İl Jandarma Komutanlığı KOM Şube Müdürlüğü ve İstihbarat Şube Müdürlüğü ekipleri, Ankara’nın Akyurt ilçesinde düzenledikleri operasyonda, sahte bal üretiminde kullanılan malzemeler üzerinde büyük bir darbe indirdi. Operasyonda:
- 8 bin 150 ton glikoz, früktoz ve şeker ele geçirildi.
- 100 bin bal etiketi çıkarıldı.
- Ele geçirilen ürünlerin piyasa değeri yaklaşık 960 milyon TL olarak açıklandı.
Ankara, sahte bal üretiminin adeta merkezi haline gelmiş durumda. Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yayımlanan listelerde, Ekim ayı başında 32 farklı bal markasının ürünleri, 25’inin Ankara’da üretildiği belirtilirken, Kasım ve Aralık aylarında da Ankara merkezli sahte üretim yapan markalar tespit edildi.
Sektör Temsilcilerinden Denetim Talepleri
Sektörde faaliyet gösteren üreticiler ve dernekler, sahte balın ülkenin dünya pazarlarındaki imajını zedelediğini belirterek, hükümetten denetimlerin sıkılaştırılmasını ve caydırıcı cezaların uygulanmasını talep ediyor.
TAB Başkanı Ziya Şahin, “Sahte bal, Türkiye’de ciddi boyutlara ulaştı. Üreticilerimiz bu konuda yetki kamuda olan Tarım ve Orman Bakanlığı’na sesleniyor; denetimlerin artırılmasını ve etiket onay sürecinin sıkılaştırılmasını istiyoruz” dedi.
Ayrıca, sektör temsilcileri, 2025 yılında uluslararası düzeyde de sahte bal ile mücadele kapsamında bir toplantı düzenleme kararı aldıklarını ifade etti. Bu toplantının amacı, sahte balın tanımını netleştirmek, küresel standartlarda üretim yapılmasını sağlamak ve ihracattaki imaj sorunlarını çözmek olacak.
İhracatta Sahte Bal Tehlikesi
Türkiye, 53 ülke ve serbest bölgeye bal ihraç ederken, ihracat pazarlarında sahte bal tehdidi de söz konusu.
- Fransız gümrük yetkilileri, geçen ay Fransa’ya yasa dışı yollarla sokulan ve 2024 yılında toplam 13 ton “erektil bal” ele geçirildiğini duyurdu. Bu ürünlerin Türkiye, Tunus veya Tayland gibi ülkelerden geldiği bildiriliyor.
- Sektör temsilcileri, gümrük denetimlerinin sahte balı tespit etmede yetersiz kaldığını ve NMR cihazı gibi yeni teknolojilerin uygulanması gerektiğini belirtiyor.
Doğu Karadeniz İhracatçılar Birliği (DKİB) Yönetim Kurulu Başkanı Saffet Kalyoncu ise, “2025 yılında ülkemizin bal ihracatındaki imajını düzeltmek için sahte ve tağşiş ürünlerin önlenmesi büyük önem taşıyor” ifadelerini kullandı.
