TEPAV’ın Bütçe İzleme Bülteni’ne göre, 2024 yılında toplanan toplam gelir vergisinin %65,4’ü çalışanlardan ve küçük esnaftan tahsil edildi. Çalışanların vergi yükü geçen yıla göre 5,5 puan artış gösterdi.
TEPAV’ın Ocak 2024 tarihli raporu, çalışanların gelir vergisi ödemelerindeki artışa dikkat çekiyor. Raporda, 1 trilyon 527,6 milyar TL’lik toplam gelir vergisinin 1 trilyon 426,6 milyar TL’si ücretlilerden kesildiği belirtiliyor. Bu durum, gelir vergisi tevkifatının %93,4’ünün doğrudan çalışanlar tarafından ödendiğini gösteriyor.
2023’te çalışanların toplam gelir vergisindeki payı %59,9 seviyesindeyken, bu oran 2024’te %65,4’e yükseldi. Vergi yükündeki bu artış, yüksek enflasyon ve bazı ürünlerdeki olağanüstü fiyat artışlarının yaşandığı bir döneme denk geldi.
Kurumlar Vergisinde Düşüş
Raporda, kurumlar vergisindeki artışın yalnızca %10’da kaldığı vurgulanırken, gelir vergisi tevkifatının %123 artış gösterdiği belirtiliyor. Kurumlar vergisi tahsilatının Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’ya (GSYH) oranı %3 seviyesinden %2’ye geriledi. Bunun nedenleri arasında, kurumlar vergisindeki düzenlemelerin 2025’e ertelenmesi, şirket karlarındaki düşüş ve enflasyon muhasebesi uygulamasındaki belirsizlikler öne çıkıyor.
Vergi Gelirleri Artışında Çalışanlar Belirleyici Oldu
TEPAV raporunda, vergi gelirlerindeki %62,3’lük artışa, gelir vergisi tevkifatının %28,1 oranında katkı sağladığı vurgulandı. Özellikle ücretliler ve menkul kıymetler üzerinden yapılan kesintiler, bu artışın temel kaynağı olarak öne çıkıyor.
Raporda yer alan değerlendirmeye göre, “Toplam vergi gelirleri içinde dolaysız vergilerin payı %35’ten %41’e yükselirken, bu oran ücret geliri elde edenler tarafından karşılandı. Gelir vergisi tahsilatında ücretlilerin payı 2024 yılında %65’e çıktı.”
BSMV ve Ek Finansman Maliyeti
Raporda, 2024 yılında BSMV (Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi) artışı nedeniyle tüketici kredileri ve kredi genişlemesine dikkat çekildi. Bunun, işletmeler ve haneler açısından ek finansman maliyeti anlamına geldiği ifade edildi. Bu durumun vergide adalet ilkesi açısından tartışmalı bir politika olduğu vurgulandı.
Bütçe Harcamalarındaki Artış Deprem Kaynaklı
TEPAV Bülteni’nde bütçe harcamalarının %63,6 oranında arttığı, özellikle deprem kaynaklı harcamaların reel artışta etkili olduğu ifade edildi. Cari transfer içinde 2016 milyar TL’lik enerji ağırlıklı KİT (Kamu İktisadi Teşebbüsleri) görev zararlarının dikkate değer olduğu belirtildi.
Sosyal koruma harcamalarında ise GSYH’ye oranla düşüş kaydedildi. Rapora göre, sosyal koruma harcamalarının GSYH’ye oranı %1,06’ya, yoksullukla mücadele harcamalarının oranı ise %0,62’ye geriledi.
